Αγορά Πολιτών

Η ανατομία της θυματοποίησης - 2

Ενημέρωση 08/03/2021: Το άρθρο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2010, με αφορμή την, εκ μέρους του δικτατορικού πολιτικού καθεστώτος στην Ελλάδα, δημόσια θυματοποίηση μιας Ελληνίδας, ως μέσου αποπροσανατολισμού των Ελλήνων ιθαγενών από την εποικιστική-αποικιοποίηση της Ελλάδας. Ο αρχαίος φιλόσοφος Σωκράτης υποστήριξε ότι, αν εκείνος έπρεπε να διαλέξει, ή να αδικηθεί ο ίδιος, ή να αδικήσει ο ίδιος, κάποιον άλλον, θα προτιμούσε να αδικηθεί ο ίδιος. Στο παρόν αναδημοσιευμένο άρθρο προσπάθησα να εξηγήσω τους λόγους για τους οποίους, το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί σε έναν άνθρωπο είναι, αυτός να αδικήσει κάποιον άλλον, έντιμο άνθρωπο. Από τότε πέρασαν περισσότερο από δέκα χρόνια. Και εκ του αποτελέσματος κρίνοντας (δηλαδή, με κριτήριο την σημερινή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το Ελληνικό ´Εθνος), μοιάζει να σπατάλησα τον χρόνο μου γράφοντας και δημοσιεύοντάς το.

Εσχάτως, υπέπεσε στην αντίληψή μου μια χαρακτηριστική περίπτωση θυματοποίησης. Με αυτό σαν αφορμή, σκέφτηκα ότι θα ήταν, ίσως, χρήσιμο, σήμερα, να ασχοληθώ με τη δομή και τη δυναμική της θυματοποίησης.

Εν αρχή είναι η έλλειψη μόρφωσης και καλλιέργειας των ανθρώπων (δηλαδή, η αδυναμία διάκρισης του αληθινού από το ψευδές, του μόνιμου από το προσωρινό, του ουσιώδους από το επουσιώδες). Αποτελέσματα αυτής της έλλειψης είναι, οι άνθρωποι, αφενός να κατηγοριοποιούν τις οντότητες που παρατηρούν, σε δίπολα ακραία αντίθετων και απολύτως μόνιμων ιδιοτήτων (άσπρο – μαύρο, καλό – κακό, κακομοίρης – καλομοίρης, πετυχημένος – αποτυχημένος, φερέγγυος – αφερέγγυος, υγιές – ασθενές, κ.λπ.) και αφετέρου, να μην αντιλαμβάνονται τη διάκριση μεταξύ του φαινομένου (δηλαδή, του ορατού δια γυμνού οφθαλμού) από το νόημα αυτού του φαινομένου (δηλαδή, από την αιτία, από το σκοπό).

Ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος συμβόλων. Το σύνολο των συμβόλων αυτών, καθώς επίσης και η σχέση μεταξύ τους, αποτελούν την κοσμοεικόνα μας (δηλαδή, τον τρόπο με τον οποίο αποφασίσαμε να ‘βλέπουμε’ {δηλαδή, να ερμηνεύουμε} την αδιευθέτητη πραγματικότητα προκειμένου να μεγιστοποιούμε την πιθανότητα της αυτοσυντήρησής μας).

Μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία, ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται από το σύμβολο «κοινωνική ταυτότητα», το οποίο, με δυναμικό τρόπο, αποδίδουν σ’ αυτόν τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας. Ειδικά στις κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από έλλειψη μόρφωσης και καλλιέργειας, αυτή η κοινωνική ταυτότητα κατ’ ουσίαν έχει διπολικό χαρακτήρα: «αποδεκτός», ή, «απορριπτέος». Τότε, διεξάγεται αενάως ένας συμβολικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των «αποδεκτών» και των «απορριπτέων», με στόχο, οι μεν «αποδεκτοί» να διαφυλάξουν (ή να ισχυροποιήσουν) την κοινωνική τους ταυτότητα και οι δε «απορριπτέοι» να αποκτήσουν την κοινωνική ταυτότητα «αποδεκτός».

Η συνήθης, σε αυτού του είδους κοινωνιών, τακτική που εφαρμόζουν, τόσο οι «αποδεκτοί», όσο και οι «απορριπτέοι» είναι η (θεωρούμενη) θυματοποίηση.

(Θεωρούμενη) θυματοποίηση, ειδικά εντός μιας ελλειμματικής σε μόρφωση και καλλιέργεια κοινωνία, είναι μια τριμερής συνεργασία με την οποία ο (θεωρούμενος) θύτης, το (θεωρούμενο) θύμα και ο (τοπικός ή ευρύτερος) κοινωνικός περίγυρος συνδιαμορφώνουν ένα νέο συμβολικό δίπολο, μέσω του οποίου, ο μεν (θεωρούμενος) θύτης αναβαπτίζεται συμβολικά, κατηγοριοποιούμενος ως «αποδεκτός», ενώ το δε (θεωρούμενο) θύμα ταυτοποιείται κοινωνικά ως «απορριπτέο».

Ας εξετάσουμε, για παράδειγμα, τη συνήθη περίπτωση της μεθόδου εκπόρνευσης γυναικών που ζουν σε κλειστές κοινωνίες: σε ανύποπτο χρόνο (π.χ. στον καφέ, ή στο ποτό της) χορηγείται στο (θεωρούμενο) θύμα μια ψυχοτρόπος ουσία (ενδεχομένως, συγκεκριμένο ψυχοφάρμακο που προκαλεί ακραία σεξουαλική διέγερση και της οποίας η χρήση απαγορεύτηκε όταν αποδείχτηκε ότι ήταν υπεύθυνη για μια σωρεία βιασμών). Στη συνέχεια, η γυναίκα, στερούμενη τη νηφαλιότητά της, συμμετέχει με ακραία συμπεριφορά σε ένα πολυπρόσωπο σεξουαλικό όργιο, φαινομενικά, με τη θέλησή της, ενώ λαμβάνονται φωτογραφίες από τη συνεύρεση αυτή. Στη συνέχεια και όταν η γυναίκα ανακτήσει τη νηφαλιότητά της, ο (θεωρούμενος) θύτης, της θέτει εκβιαστικά το εξής ψευδοδίλημα: ή θα εκπορνευτής, ή με τις φωτογραφίες σου, θα σε διασύρω για το υπόλοιπο του βίου σου, σε οποιοδήποτε κοινωνικό περιβάλλον και αν καταφύγεις. Το (θεωρούμενο) θύμα, εξετάζοντας το ζήτημα εντός ενός πλαισίου ασύμμετρης πληροφόρησης και νομίζοντας ότι τα ‘θελε και τα ‘παθε, νοιώθει εντελώς εσφαλμένα και αδικαιολόγητα, ενοχή και ντροπή. Λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη και τις τάσεις του κοινωνικού περίγυρου, να κρίνει τα πράγματα με βάση τα φαινόμενα και όχι το νόημά τους και όντας χαιρέκακο, να εκμεταλλεύεται τις όποιες ευκαιρίες για ενίσχυση της προσωπικής του ένταξης, τελικά, η γυναίκα αποφασίζει να αποδεχτεί την εκπόρνευσή της. Σ’ αυτή την εκπόρνευση ο κοινωνικός περίγυρος συνεργεί παθητικά και ενεργητικά. Παθητικά, επειδή κρίνοντας επιφανειακά και διπολικά τα πράγματα, εκπληρώνει την αναγκαία και ικανή συνθήκη τέλεσης εκβιασμού στο (θεωρούμενο) θύμα και ενεργητικά, επειδή θα εξαναγκάσει τη γυναίκα, που αρχικά μπορεί να μην ενέδωσε στον εκβιασμό, τελικά να υποκύψει, μέσω του κοινωνικού κανιβαλισμού στον οποίο θα την υποβάλλει όταν ο (θεωρούμενος) θύτης κοινοποιήσει τις εκβιαστικές φωτογραφίες.

Οι (θεωρούμενες) θυματοποιήσεις δεν εκδηλώνονται αυτόνομα και ανεξάρτητα μεταξύ τους, αλλά, εκδηλώνονται αλυσιδωτά με τη μορφή ακολουθιών (θεωρούμενων) θυματοποιήσεων, εντός των οποίων, ένα πρώην (θεωρούμενο) θύμα, επιλέγει να παίξει το ρόλο του (θεωρούμενου) θύτη, έχοντας προηγουμένως διδαχθεί αυτό το ρόλο από άλλο πρόσωπο το οποίο, στον προηγούμενο κρίκο της αλύσου (θεωρείται ότι) θυματοποίησε τον ίδιο.

Η πραγματικότητα για τη (θεωρούμενη) θυματοποίηση

Η (θεωρούμενη) θυματοποίηση, στην πραγματικότητα είναι μια ευλογημένη ευκαιρία για επίτευξη προόδου στο οιονεί αγώνισμα της αυτογνωσίας.

Η «ζωή», επιβάλλει στο θεωρούμενο θύτη και πραγματικό θύμα την επανάληψη της θυματοποίησης ως «μάθημα», ενώ θέτει στα υπόλοιπα δύο μέρη, ξεχωριστά, στο (θεωρούμενο) θύμα και στον κοινωνικό περίγυρο, ένα δίλημμα προς επιλογή: «Αλήθεια» (ευθύνη, σχέση), ή, «Ψεύδος» (συμφέρον, φύση);

Στον κοινωνικό περίγυρο, λέει η «ζωή»: σου προσφέρω την ευκαιρία να απολαύσεις την ψευδαίσθηση της ασφάλειας και της δύναμης του όχλου, αρκεί να κάνεις τα στραβά μάτια και να συντρίψεις ένα ανθρώπινο πλάσμα που δεν γνωρίζεις αν αξίζει αυτή τη συντριβή. Φαινομενικά δε θα υποστείς αρνητικές συνέπειες, ενώ θα καταφέρεις να επαυξήσεις, λίγο έστω, την απόσταση που διαχωρίζει συμβολικά τους «αποδεκτούς» από τους «απορριπτέους». Εναλλακτικά, μπορείς να ισχυροποιήσεις το χαρακτήρα δικαίου που διέπει την κοινωνία σου ακολουθώντας τον κανόνα «μηδενί δίκην δικάσεις πριν αμφί μύθοιν ακούσεις» [Φωκυλίδης, 6ος αι. π.Χ.] και ρισκάροντας ακόμη και την ριζική ανατροπή του κατεστημένου κοινωνικού status quo. Αν διαλέξεις τη βία, τότε γίνεσαι ένα πραγματικό θύμα, το οποίο αναγκαστικά θα υποστεί το μάθημα της ομαδικής θυματοποίησης (όσοι δυσκολεύονται να αντιληφθούν την έννοια, ομαδική θυματοποίηση, ας αναλογιστούν, π.χ. 600.000 άνεργοι άνθρωποι, 300 δις € δημόσιο χρέος, πανδημία ουσιοεξάρτησης, πανδημία εμφανούς και αφανούς εκπόρνευσης, κρατική υποτέλεια και κηδεμονία, συνολική κατάρρευση κρατικών θεσμών, κατάρρευση δομών παραγωγής νέου πλούτου, κατάρρευση θεσμού οικογένειας, ανθρωπολογική κατάρρευση πολιτών, μαζική φτώχια, έλλειψη προοπτικής, καταιγισμός λουκέτων στις επιχειρήσεις, κατάρρευση της εμπιστοσύνης, κ.λπ.). Αν διαλέξεις την αυτοθυσία – αυτοπροσφορά – αυτοπαράδοση, τότε, γίνεστε Άνθρωποι.

Στο (θεωρούμενο) θύμα, λέει η «ζωή»: Η αγάπη μου για σένα είναι τόσο μεγάλη που το μικρό σου κεφαλάκι δε φτάνει για να συλλάβει μια τόσο μεγάλη αγάπη. Θέλω να απαλλαγείς από τις ψευδαισθήσεις σου αναφορικά με το ποιος είσαι. Γι’ αυτό, τσαλαπατάω, συντρίβω, κονιορτοποιώ όλα εκείνα που εσφαλμένα νομίζεις ότι είσαι (δηλαδή, το όνομά σου, τη φήμη σου, τις σχέσεις σου, την περιουσία σου, τις γνώσεις σου, τις ιδιότητές σου, τις ικανότητές σου, τα προτερήματά σου, τα ελαττώματά σου, κ.λπ.) ώστε να σου δώσω την ευκαιρία, να παρατηρήσεις ότι ενώ αυτά χάνονται παθαίνοντας, εσύ ο ίδιος συνεχίζεις να τα παρατηρείς, μη παθαίνοντας. Και έτσι, να καταλάβεις ποιος πραγματικά Είσαι. Αν διαλέξεις να αρνηθείς την αποκοπή σου από την ψευδή σου ταυτότητα και θυματοποιήσεις κάποιον άλλον, τότε γίνεσαι εσύ ο ίδιος ένα πραγματικό θύμα, το οποίο, αναγκαστικά, θα υποστεί ξανά το «μάθημα» της θυματοποίησής. Αν διαλέξεις τη θυσία του ψεύτικου εαυτού σου, τότε θα δεχτείς την ευλογία της γέννησης του αληθινού Εαυτού σου και θα γίνεις ένας αληθινός Άνθρωπος.

Για την πληρέστερη κατανόηση της (θεωρούμενης) θυματοποίησης, θα ήταν, ίσως, χρήσιμο να αναλογιζόμαστε, τόσο τις συλλογικές, όσο και τις ατομικές επιλογές μας των τελευταίων 3, ή 5, ή 25 χρόνων και να τις συγκρίναμε με τις συλλογικές, οικογενειακές και προσωπικές συνθήκες και προοπτικές της ζωής μας. Νομίζω ότι μια τέτοια σύγκριση θα μας βεβαίωνε το γεγονός ότι είναι απλούστατος ο τρόπος με τον οποίο η συλλογική, οικογενειακή και προσωπική ζωή μας, μπορούν όλες να χαρακτηρίζονται ταυτόχρονα από, ειρήνη, αρμονία, αγάπη, δικαιοσύνη, ελευθερία, αλληλεγγύη, ασφάλεια και όλα τα καλά του Θεού.

Αυτά είχα να πω για τη (θεωρούμενη) θυματοποίηση και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε. Όποιος δεν κατάλαβε, ας μην ανησυχεί. Η «ζωή» από μόνη της θα του προσφέρει τα κατάλληλα «μαθήματα», ξανά και ξανά, μέχρι, κάποτε, να καταλάβει.

Υ.Γ. 1: επέλεξα να εντάξω αυτό το άρθρο στην ενότητα «Συνεννόηση για Ισορροπία» επειδή επιχειρεί να αναβαθμίσει την ποικιλομορφία της «γλώσσας» με την οποία σκεφτόμαστε την αυτογνωσία.

Υ.Γ. 2: η φωτογραφία προέρχεται από το www.tombombon.com/paris_liberty.jpg